Diagnostyka bezsenności

Niepokojącym objawem jest zawsze stwierdzenie pacjenta, że pogorszyła się jakość jego snu.

Lekarz ma wtedy obowiązek zdiagnozować, czy to pogorszenie samego snu czy może objaw innej choroby. Generalnie lekarze oprócz pytania o to, jak pacjent się czuje, powinni również pytać – jak śpi. Jeśli pacjent odpowiada, że sypia gorzej, inaczej, niż kiedyś, także – za dużo – jest to sygnał jak najbardziej niepokojący. W tej chwili reakcją lekarza jest zazwyczaj jedynie podanie tabletki, a to jest błąd. Bo zanim rozpocznie się leczenie, należy wcześniej przeprowadzić porządną diagnostykę. Czemu lekarze tak nie postępują? Prawdopodobnie wynika to z braku wystarczającej wiedzy na temat fizjologii snu i czuwania, patofizjologii bezsenności. Wiele badań wskazuje także, że lekarze nie doceniają roli i znaczenia prawidłowego snu w życiu człowieka, w związku z czym trochę lekceważą bezsenność (zresztą podobnie jak pacjenci). Ważne jest więc, żeby lekarze najpierw zrozumieli, że sen jest ważny, a następnie poznali jego istotę i zdobyli odpowiednią wiedzę o leczeniu bezsenności.

Najprostszym (ale i najważniejszym) narzędziem wspierającym lekarza w diagnostyce i leczeniu bezsenności jest dzienniczek snu. Może by to zwykła kreska na kartce, na której pacjent zaznacza, jak sypia. Wystarczy, by osoba zgłaszająca problemy ze snem prowadziła taki dzienniczek przez tydzień. Dzięki temu lekarz może sprawdzić, czy bezsenność nie jest związana z inną chorobą, której towarzyszą dolegliwości zakłócające sen. Zarówno statystyki polskie, jak i europejskie pokazują, że zaledwie jedna trzecia pacjentów z bezsennością zgłasza ten problem lekarzom. Tymczasem nawet wśród dzieci w wieku szkolnym jedna czwarta cierpi na bezsenność, a jej konsekwencją u ludzi młodych jest wzrost masy ciała, ryzyko otyłości, wzrost ciśnienia krwi i rosnące ryzyko nadciśnienia i chorób układu krążenia. Z punktu widzenia behawioralnego dzieci, które gorzej śpią, mają objawy charakterystyczne dla ADHD, gorzej się uczą i co za tym idzie, dostają później w dorosłym życiu mają gorsze posady i  niższe pensje.  Zdecydowanie jest to problem medyczny, który nie jest doceniany przez pacjentów.

Istnieją opracowane badania, w których zapytano Polaków: „Co według Ciebie ma wpływ na Twoje zdrowie?” i tam spośród kilkunastu różnych czynników było też pytanie o sen – tylko ok. 10% Polaków uważało, że dobry sen ma wpływ na ich zdrowie. Wskazywali najczęściej na dietę. Zanim lekarz rodzinny weźmie się za leczenie, musi przeprowadzić wywiad z pacjentem. Kolejne statystyki dość brutalnie pokazują, że połowa pacjentów leczących się u lekarzy rodzinnych ma problemy ze snem. Dlatego jeśli w wywiadzie lekarskim padnie pytanie o sen, jest duża szansa na rozpoznanie tego typu problemów. Jeśli pacjent odpowie, że sypia gorzej od jakiegoś czasu, lekarz powinien to pytanie poszerzyć, wchodząc w diagnostykę bezsenności. Jeśli stwierdzi, że pacjent ma bezsenność czy należy do grupy ryzyka jej rozwoju, to wtedy musi zacząć leczenie.

Bezsenność może być także objawem innej choroby somatycznej – jeśli zostanie dobrze zdiagnozowana i wyleczona, może także poprawić się jakość snu. Jest również trzecia grupa czynników ryzyka poza chorobami psychicznymi i somatycznymi – czynniki środowiskowe. Pacjent może gorzej sypiać z powodu trudnej sytuacji społecznej, np. z powodu egzaminów, czy stresów w pracy. Jednak należy pamiętać, że reakcja bezsennością na stres jest bardzo indywidualne. Niektóre osoby mają większe predyspozycje do bezsenności i u nich nawet taka oczywista sprawa jak stres maturalny może w efekcie przerodzić się w przewlekłą bezsenność. Wtedy należy pacjenta obserwować i wytłumaczyć mu, że w momencie, kiedy gorzej sypia, musi lepiej dbać o higienę snu, nie powinien nadużywać leków nasennych, ale może spokojnie poczekać i sprawdzić, jak sen będzie wyglądał za dwa, trzy miesiące, gdy te przykładowe problemy maturalne będą zakończą się i będą już nieaktualne.

Rola wywiadu lekarza pierwszego kontaktu

Pacjent z każdym problemem zgłasza się najpierw do lekarza pierwszego kontaktu, dlatego pełni on najważniejszą rolę w diagnozowaniu bezsenności.
Niewielu pacjentów z bezsennością będzie miało szansę trafić do specjalistycznych ośrodków, bo jest ich po prostu niewiele - dwa w...

Związek faz snu z bezsennością

Przyczyny koszmarów sennych